Khác với những làng đá nổi tiếng khác, nét độc đáo của làng đá Ninh Vân chính là ở các sản phẩm đá mỹ nghệ được chế tạo hoành tráng trên các dự án to như: đình, chùa, lăng mộ đá đẹp, tượng đài, phù điêu, lan can đá.. Theo các cụ cao niên trong làng kể lại, xưa kia, nơi đây đã nổi tiếng với nghề làm tượng đá cho đế kinh và đền chùa ở Hoa Lư, trong khoảng thời các vua Đinh (968 – 980), Tiền Lê (980 – 1009). Những người dân làng nghề cũng đã từng tới Thăng Long, theo Vua Lý Thái Tổ sinh cơ lập nghiệp, tạo nên những bức tượng đá, thành quách và chùa chiền từ thời Lý (1010 – 1225) qua thời è cổ (1225 – 1400).
Nghệ nhân bậc thầy Hoàng Sùng, người gốc Thanh Hóa được coi là ông Tổ nghề chạm khắc đá mỹ nghệ Ninh Vân. Cái tên làng đá Ninh Vân vốn là tên gọi chung của hai làng Xuân Vũ và làng Hệ. Trong đó, làng Hệ là nơi khởi đầu nghề chế tác đá, nơi còn lưu giữ văn bia ghi công ông Tổ nghề, ngày giỗ Tổ vào tháng 8 (Âm lịch) hàng năm.
Ở Xã Ninh Vân nghề chế tạo đá mỹ nghệ đã gắn bó và còn đó với người dân hàng trăm năm. Người Ninh Vân với khối óc sáng tạo, bàn tay tài hoa, cần mẫn, từ lâu đã “biến” những tảng đá vô tri thành những tác phẩm nghệ thuật có lúc hồn, làm lay động lòng người. Theo thời gian, nghề chế tạo đá mỹ nghệ cũng có lúc thăng trầm, song với nhiệt huyết, với tình yêu nghề, người Ninh Vân đã, đang phấn đấu để làng nghề ngày một vững mạnh.
1 số dự án nổi danh có khi sự tham dự của đa dạng nghệ nhân Ninh Vân như: Tượng đài Bà mẹ chiến sỹ ở Thủ Đức (thành Xã Hồ Chí Minh), Tượng đài nghĩa địa liệt sĩ Trường Sơn, Tượng đài bạn trẻ xung phong (ở Quảng Trị), tượng Mẹ Suốt (Quảng Bình), tượng bác Hồ (Nghệ An, Vĩnh Phúc), tượng è Hưng Đạo (Hải Dương)… cộng đa dạng sản phẩm khác ở khắp các khu di tích, danh lam, thắng cảnh của đất nước như: cổng Tam Quan (đền Đinh Lê), trên 500 bức tượng La Hán (chùa Bái Đính), các bức phù điêu, văn bia, mẫu lăng mộ đẹp và hàng trăm dự án công sở, đình chùa, đền thờ, miếu mạo… Với quy mô to, nhỏ khác nhau, kiến trúc nghệ thuật kim cổ, Đông, Tây khôn xiết phong phú. Để làm được những công trình có lúc giá trị và ý nghĩa trên, các nghệ nhân của vùng đất nghệ thuật này phải có lòng yêu nghề và biết thổi hồn vào các tác phẩm của mình. một sản phẩm thành lập phải trải qua rất nhiều các bước đòi hỏi sự tỉ mỉ, khéo léo.
Những người thợ thủ công tài giỏi Ninh Vân (Hoa Lư, Ninh Bình) ko chỉ nổi danh khắp trong Nam, ngoài Bắc về chạm khắc đá mà còn thông minh nên những ngôi nhà thủ công bằng đá độc đáo.
Dọc tuyến đường dẫn vào Phường Ninh Vân đâu đâu cũng có hình chạm khắc đủ các loại thể, trong khoảng những chú sư tử ngộ nghĩnh tới những tượng đài cao xỉu nghểu; từ những cây kiệu hoành tráng với những họa tiết hoa văn độc đáo, tới những con rùa nặng cả nghìn ký… hiện tại, Ninh Vân có 12/13 thôn làm nghề điêu khắc đá mỹ nghệ, 35 công ty cá nhân và 453 hộ chuyên điêu khắc đá mỹ nghệ, với 1100 cần lao chuyên sâu về sản xuất chế tạo đá có khi thu nhập bình quân 3 triệu đồng/ tháng, góp phần đưa doanh thu của Phố hàng năn trên 30 tỷ đồng.
Hơn chục năm trở lại đây, làng đá Ninh Vân đã từng bước lớn mạnh cũng như tìm về những trị giá truyền thống. Người Ninh Vân ko sử dụng kỹ thuật đánh bóng, thay màu đá sản phẩm, mà sử dụng nguyên nét xù xì, mộc mạc. Sản phẩm càng sử dụng càng trở thành bóng và mịn. vật liệu đá sau khi đưa về được cắt xẻ thành từng hình khối, kích thước nhỏ to khác nhau theo yêu cầu của từng chủng mẫu sản phẩm. Người thợ xẻ đá, rồi tính toán sắp đặt từng chi tiết ráp nối dự án. Nghề chạm khắc đá đòi hỏi sự nhẫn nại, trí sáng tạo và bàn tay khéo léo. tài giỏi của nghệ nhân đá biểu đạt qua từng chi tiết thẩm mỹ. Nghệ thuật dáng điệu và tả thực trên các chất liệu đá đạt tới đỉnh cao. khi làm phù điêu, người thợ cắt đá thành những tấm phẳng, vẽ hoa văn sau đó chạm trổ họa tiết. Còn tạc tượng buộc phải cắt gọt đá khối tùy theo kích cỡ. Người thợ bằng đục và khoan đo đạc, tính toán tỉ mỉ từng bộ phận của tượng lúc khối đá thành hình mới gia công chi tiết sao cho mô tả được nét mặt, dáng hình, phong thái, xúc cảm của tượng. Tạc tượng rất công phu, có lúc những bức to tạc mất hàng tháng trời ròng rã.
Để xúc tiến làng nghề vững mạnh, Ninh Vân đã triển khai nhiều phương án hỗ trợ Cửa hàng và các hộ sản xuất đơn lẻ, trong đó coi trọng việc tạo hành lang thông thoáng giúp họ vay vốn. Năm 2004, Phường đã thiết kế kế hoạch phát triển các làng nghề thành Xã nghề. Năm 2005, UBND tỉnh đã chấp nhận kế hoạch và cho phép đầu cơ xây dựng Làng nghề đá mỹ nghệ Ninh Vân với tổng diện tích là 23 ha, được đặt ở hai thôn Xuân Phúc và Xuân Thành.
mặc dầu làng nghề đã được quy hoạch và thiết kế cơ bản nhưng tới bây giờ vẫn chưa quyễn rũ hết các Cửa hàng, các hộ cá thể chế tác đá ra sản xuất bởi nhiều cội nguồn, trong ấy cốt yếu là do 1 số hộ và công ty chưa đủ khả năng về nguồn vốn để thực hành san lấp mặt bằng làm xưởng. trộm nghĩ, để làng nghề đá mỹ nghệ Ninh Vân lớn mạnh 1 bí quyết bền vững rất cần sự quan tâm hơn nữa của các đơn vị quản lý. Song, điều quan trọng là các công ty phải thực hành tốt việc tự chủ trong sản xuất, kinh doanh, khai thác nguồn hàng, không giới hạn đổi mới, cải tiến kiểu dáng, đa dạng dòng hình sản phẩm phục vụ khách tham quan du lịch trong và ngoài nước, hướng đến xuất khẩu mặt hàng này.
